به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، به گزارش اشراف، حمایت مشترک از حکومت بشار اسد، اتحاد سیاسی رو به رشد مسکو و تهران را بیش از پیش نمایان کرده است. در مقابل میزان همکاری اقتصادی میان دو کشور از نظر تاریخی بسیار مختصر بوده است: تجارت میان دو کشور در سال ۲۰۱۴ به ۶۸/۱ میلیارد دلار رسید و تنها ۲/۰% از کل تجارت خارجی روسیه را در برمی‌گرفت. با این همه اکنون که تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران لغو شده و روسیه بسیاری از شرکای تجاری خود را از دست داده است، مسکو تمایل شدید خود به همکاری اقتصادی با تهران را آشکار کرده است.
مرکز رصد راهبردی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه کامل آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان، کارشناسان، پژوهشگران، دانشجویان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند و دروغ پراکنی‌ها، اطلاعات نادرست، اتهامات و القائات این گزارش مورد تأیید اشراف نمی‌باشد.
•روسیه ارائه پیشنهاد امتیازات تجاری خاص به ایران را آغاز کرده است•
یکی از عناصر محرک این تمایل، محدود شدن فزاینده فرصت‌های تجاری روسیه در سال‌های اخیر است. مداخله نظامی پوتین در اکراین در سال ۲۰۱۴ منجر به محدودیت‌های تجاری میان روسیه و بسیاری از کشورها از جمله اتحادیه اروپا، آمریکا، ژاپن، کانادا، نروژ و استرالیا شد. با وجود رکود اقتصادی متعاقب آن در روسیه و کاهش مخرب بهای نفت، کرملین نیز اخیراً روابط تجاری با شرکای تجاری قدیمی خود یعنی اکراین و ترکیه را قطع کرد. روسیه در عوض ارائه پیشنهاد امتیازات تجاری خاص به ایران را آغاز کرده است.
وزیر کشاورزی روسیه پس از ملاقات با همتای ایرانی خود بر تمایل اقتصادی جدید تأکید و اعلام کرد «ما باید تدارکات مدرنی برای حمل کالاهای ایرانی به روسیه ساماندهی کنیم تا مسیر سبزی در مرز روسیه برای کالاهای ایرانی ایجاد شود و تشریفات گمرکی را برای تسریع ترخیص محموله‌های ایرانی تسهیل نماییم.» حتی ممکن است تجار ایرانی از امتیازات عدم پرداخت تعرفه گمرکی که به اعضای اتحادیه گمرکی اوراسیا که مورد حمایت کرملین قرار دارند، داده می‌شود، بهره‌مند شوند.
• تهران مهم‌ترین شریک اقتصادی و تجاری مسکو •
روسیه در اقدام دیگری برای ایجاد روابط اقتصادی، بزرگ‌ترین نمایشگاه تجاری در تاریخ روابط دو کشور را در دسامبر ۲۰۱۵ برپا کرد. نمایندگان بیش از هشتاد شرکت سردمدار روسی از صنایع دفاع، انرژی و سایر صنایع در کنفرانسی در ایران شرکت کردند. بنا بر گزارش تلویزیون ایرانی پرس‌تی‌وی «الکساندر نواک» وزیر انرژی روسیه در این برنامه شرکت کرد و تهران را «مهم‌ترین شریک اقتصادی و تجاری» مسکو خواند و افزود دو کشور برای یک بسته تجاری به ارزش ۳۵ تا ۴۰ میلیارد دلار برنامه‌ریزی کرده‌اند.
•شرکت روسی یک نیروگاه هسته‌ای جدید در بوشهر خواهد ساخت•
بزرگ‌ترین بخش این بسته موافقت‌نامه‌ای است که بر اساس آن شرکت روسی «روس اتم» یک نیروگاه هسته‌ای جدید در بوشهر خواهد ساخت. این موافقت‌نامه ۱۱ میلیارد دلار ارزش دارد. بنا بر گزارش‌ها این بسته همچنین شامل تجهیزات راه‌اندازی ماهواره تولید روسیه و جت‌های سوخو با ۱۰۰ سرنشین می‌شود که به طور مشترک ۲۱ میلیارد دلار ارزش دارد.
•موافقت‌نامه‌های دفاعی میان ایران و روسیه•
بخش مهمی از موافقت‌نامه‌های اقتصادی اخیر بین دو کشور مربوط به بخش دفاعی می‌شود. چند ماه پیش از امضای توافق هسته‌ای، مسکو موافقت‌نامه ۲۰۰۷ برای تحویل سامانه‌های موشکی اس-۳۰۰ به ایران را از سر گرفت. مسکو پیش‌تر در سال ۲۰۱۰ پس از تصویب تحریم سلاح علیه ایران توسط شورای امنیت سازمان ملل این توافق را نقض کرده بود. ایران همچنان قصد دارد جت‌های جنگنده سوخو-۳۰ از روسیه خریداری کند که مشابه بمب‌افکن جنگنده اف-۱۵ ای آمریکاست.
•ایران علاقه خود به خرید تانک‌های تی ۹۰ روسی را از دست داده است•
به هر جهت موج کنونی فعالیت اقتصادی میان دو کشور بر اختلاف چشمگیری که میان دو کشور است خط بطلان می‌کشد. زمانی که مسکو از تحویل سامانه‌های اس-۳۰۰ امتناع ورزید، تهران شکایتی علیه روسیه نزد دیوان بین‌المللی دادگستری مطرح کرد. ایران موافقت کرده است پس از آن‌که روسیه اولین محموله سامانه‌های موشکی را تحویل دهد، از شکایت خود صرف‌نظر کند. به گفته «احمدرضا پوردستان» فرمانده نیروی زمینی ارتش ایران، این کشور همچنین علاقه خود را به خرید تانک‌های جنگی تی ۹۰ از روسیه از دست داده است: «ما زمانی به خرید تانک‌های روسیه علاقه‌مند بودیم اما از آنجایی که می‌توانیم مدل‌های مشابهی را داخل کشور تولید کنیم و برای چنین کاری در آینده نزدیک در حال برنامه‌ریزی هستیم، این معامله در حال حاضر منتفی است.»
•در نظر سیاستمداران محافظه‌کار و سنتی، روسیه شریک قابل اعتمادی نیست•
این حقیقت که در نظر سیاستمداران محافظه‌کار و سنتی، روسیه شریک قابل اعتمادی نیست، بیش از پیش روابط را به تعویق انداخته است. ایران پیشینه‌ای طولانی در حمله به سفارت‌خانه‌های خارجی در خاک خود دارد اما هیئت دیپلماتیک روسیه در تهران تنها هیئتی است که چندین بار مورد حمله قرار گرفته است. گروهی خشمگین برای نخستین بار در واکنش به معاهده ترکمانچای در تهران به سفارت روسیه حمله کردند که منجر به جنگ روسیه و ایران در سال‌های ۱۸۲۶-۱۸۲۸ شد. این گروه سفیر را که نقشی کلیدی در مذاکرات معاهده ایفا کرده بود کشتند. به موجب این معاهده اداره قفقاز جنوبی از ایران به امپراتوری روسیه واگذار شد. حتی امروزه نیز بسیاری از ایرانیان معاهده ترکمانچای را انتقالی ناعادلانه می‌دانند.
ایرانی‌ها همچنین بیش از یک قرن بعد در سال ۱۹۸۸ طی جنگ ایران و عراق و در واکنش به تحویل موشک به صدام حسین توسط شوروی سفارت این کشور را مورد حمله قرار دادند. به علاوه رهبران مذهبی ایران دیدگاه‌های کفرآمیز کمونیست‌ها را در تعارض با اسلام دانستند. مداخله شوروی در افغانستان نیز اوضاع را بدتر کرد زیرا این اقدام منجر به مهاجرت نزدیک به یک میلیون پناهنده افغان به ایران شد.
•لغو تحریم‌ها ایران را به شریک تجاری جذاب‌تری تبدیل کرد•
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی موجب شد که روابط نسبتاً گرمی میان مسکو و تهران ایجاد شود. خصومت سیاسی مشترک با غرب و حمایت مشترک از «بشار اسد» روسیه و ایران را به هم نزدیک‌تر کرده است. روسیه همچنین طی مذاکرات هسته‌ای ایران نقشی سازنده ایفا کرد و برای حصول توافق و کمک به ایران جهت تسهیل مفاد موافقت‌نامه عملکرد خوبی داشت. «میخائیل دودین» کشتی روسی مورخ ۲۸ دسامبر ۱۱ هزار کیلوگرم مواد اورانیوم کم غنی‌شده را از طریق دریای خزر از ایران به روسیه حمل کرد تا یکی از مفاد کلیدی موافقت‌نامه را اجرا کند زیرا ایران نمی‌توانست در داخل اورانیوم را تضعیف کند. در مقابل، لغو تحریم‌ها ایران را به شریک تجاری جذاب‌تری تبدیل کرد زیرا ایران ۵۶ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده خود را دریافت کرد و این امر کشور را در مسیری جدید به سوی احیای اقتصادی قرار داد.
•گزینه‌های دیپلماتیک و اقتصادی ایران گسترش یافته است•
در حال حاضر روسیه قصد دارد دوستی سیاسی تازه با ایران را به بهره‌وری و منافع اقتصادی تبدیل کند. «آندری باکلیتسکلی» کارشناس مسائل ایران در اندیشکده مطالعات سیاسی روسیه واقع در مسکو شرح داد «حسی در روسیه وجود دارد که ما در تمام این مدت دوست شما بوده‌ایم و اکنون شما باید به دوستان خود چیزی بدهید.» به هر جهت سایر کارشناسان معتقدند روسیه هم‌اکنون نیز فرصت خود برای شراکت تجاری پایدار را از دست داده است. «رجب سافاروف» کارشناس مشهور مسائل ایران اذعان کرد «روسیه پیش از رفع تحریم‌ها می‌توانست یک ملکه واقعی در ایران باشد، زیرا در آن زمان هیچ کس دیگر نبود و ایران آمادگی آن را داشت که به روسیه اجازه ورود بدون رقابت به پروژه‌هایش را بدهد.» اکنون شاید ایران بصیرت بیشتری پیدا کرده باشد زیرا گزینه‌های دیپلماتیک و اقتصادی آن گسترش یافته است.
•ورود مجدد ایران به عرصه انرژی از سهم روسیه در بازار می‌کاهد•
بسیاری از اقتصاددانان روسیه نیز در مورد بازگشت ایران به بازار جهانی انرژی و عواقب آن برای روسیه اظهار نگرانی کرده‌اند؛ بخشی که روسیه و ایران در آن رقبای طبیعی هستند. در حال حاضر صادرات روسیه حدود ۵/۳ میلیون بشکه نفت در روز به اروپا و ۹۸۸ هزار بشکه در روز به اروپا صادر می‌کند. ایران در اثر تحریم‌ها ۹۹۲ هزار بشکه در روز به چین صادر می‌کرد و به اروپا صادرات نداشت، اما پیش‌بینی می‌شود در اثر صادرات نفت ایران پس از تحریم، هر دو رقم افزایش اساسی را تجربه کند. با توجه به این‌که بعید است بازار انرژی اروپا و چین در آینده نزدیک رشد چشمگیری داشته باشد، ورود مجدد ایران به این عرصه از سهم روسیه در هر دو بازار می‌کاهد.
•تلاش تهران برای دستیابی مجدد به سهم خود از بازار•
تهران در تلاش برای دستیابی مجدد به سهم خود از بازار، به مشتریان اروپایی نفت خود ۵۵/۶ دلار تخفیف پیشنهاد کرده است. ایران در چین فعلاً نیز پیشرفتی چشمگیر داشته است: طی بازدید رسمی «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین از ایران، طرفین با ده برابر کردن تجارت و رساندن به سطح ۶۰۰ میلیارد دلار در دهه آینده موافقت کردند. درست پس از آن «حسن روحانی» عازم سفری چهار روزه به مقصد اروپا شد و در آنجا در مورد «بهار جدید» در روابط با اتحادیه اروپا سخن گفت. «حسن روحانی» با چندین قرار داد و تفاهم‌نامه جدید به ایران بازگشت که به پیشرفت بازگشت ایران به بازار بین‌المللی کمک خواهد کرد.
•روسیه چشم‌اندازی ویژه برای دستیابی به منافع اقتصادی دوستی سیاسی-نظامی با تهران داشت•
مسکو در فاصله بین امضای برجام در جولای ۲۰۱۵ و لغو تحریم‌ها در ژانویه ۲۰۱۶، چشم‌اندازی ویژه برای دستیابی به منافع اقتصادی دوستی سیاسی-نظامی با تهران داشت که ممکن است در آینده به ثمر بنشیند. اما در مقابل روسیه در حال حاضر باید خود را برای رقابت آماده کند: روسیه در حالی که با ایران در بازارهای بین‌المللی انرژی رقابت می‌کند، با سرمایه‌گذاران اتحادیه اروپا، چین و آمریکا نیز بر سر بخشی از بازار تازه تأسیس ایران به رقابت می‌پردازد. این یک وظیفه بسیار دشوار در پرتو مشکلات اقتصادی داخلی خواهد بود که روسیه اکنون با آن مواجه است اما به نتیجه‌اش می‌ارزد.